Cici Bonazzi, poeta e scrittore dialettale nato a Tirano il 4 luglio 1931 ora residente a Canberra ( Australia ), ci dà questa opportunità. Ci racconterà alcune sue “ storie “ in alcuni brani a puntate, guidandoci per mano, inserendo accanto alle parole desuete il suo “significato” in italiano.
Il lettore potrà suggerire “altri modi di dire “ o chiedere ulteriori delucidazioni tramite la casella commento. La rubrica e le risposte ai commenti saranno curati da Ezio Maifrè.
“Credere, ubbidire e combattere”
I bèi témp.
Decima parte
I “noss bèi témp”, par tancc chìi dèla sbarlòca (fame) püsée grànda de prìma, iè scuminciàa dùma dòpu ‘l ‘39 cun chèla guèra de mat che la g’à vist scanàs ‘ntradenòtri pégiu di ciùn. Cùma partìi che iè i brasc che lauràva a sun de trumbèti, discùrs e sventulìu de bandéri, al so post l’è rüàa l’amàs a ciapà chèl pit che s’gh’éra, sörgu, furmentùn, bütér, cusc, lacc (mais, grano, burro, grasso, latte), làna di péguri, triquàrcc dèl por purscèl, legnàm, àsan, cavài, vàchi, càbri, bar (montoni); cun tüt misüràa al gram dèla tèsera anunària, s’fàva cùa par ciapà an büscèl cun int rasegadüsc (filoncino con segatura), ‘n pìzech de sal, ‘na présa de tabàch de nas, ‘na frìgula de strachìn, trèi gùti de òli, ‘n sarachìn (stoccafisso) par la pulénta, dùi fitinìni de murtadèla trasparénta de vedèch fo dèl’òtra part; la càren già prìma tant furèsta süi tàu de cüsìna, sa la truàva pü gnàa cun al lanternìn, dùma pulmùn, cör, rugnùn de fa fritüra u cràpi de pégura, de càbra e de mans, bùni de fa buìdi par al sòlit brö (brodo); chìi pudéva permètas la fitìna parchè iéra sciùr e amìs dèl bechée (macellaio) cun apòcc “superiori”,prìma de töla, i la fàva bat bèla fìna par slargàla e che la ciapàs tüt la padèla, giüstu par cuntentà l’öcc. Cun al crès di böcc (buchi) dèla curégia creséva l’àrte dèl ràngiat(dell’arrangiarsi) cun al ‘l nümer di maìni e ‘l dués rangiàs l’éra mìga ‘na ròba nöa, an ga l’éra ‘n dèl sanch, ‘n séra già tücc di grancc espèrcc par abitüdin, par tradiziùn fin de anòrum (da secoli), se i témp iéra cambiàa, la fam l’éra cumpàgna, sémpri apröv(vicina) a sgüzàch fo l’ingégn, a ‘nventàn dèli òtri par fa quadrà i disnà cùli scéni. Alùra i um de garècc e argàli (gambe) bùni i diventàva tücc casciadùu de piàch (di nascosto). Gh’éra i busch de netà fo mìga dùma dèl patüsc (strame) u di gröv (tregge) de lègna, ma di légur, di camùsc, di gulp, di cedrùn, di güsi, di bèruli, di gàgi, di ciuìu (scoiattoli, donnole, gazze, liù), tüt chel che sa muéva al vignìva ciapàa a balinàdi; òtru che guèra, se ta casciàvat fo la cràpa ta ris’ciàvat al balìn, rìs’ciu che s’duéva ciapà, par avèch finalmént càran de fa rustì cun chèl che sparìva de nocc fo di pulée (pollaio) dèl visìn, che àa lùu por mort de fam, ‘l sa fàva mìga pregà par fa scià (cucinare) ‘n salmì ‘l to bèl mìciu “misteriosamente scomparso”; òtri um furnìi de sànta paziénsa, i fàva i pescadùu cùla filàgna (trappola), ucùr gnàa dil àa lur de sfròs, de nocc par mìga fas vedè, int par l’Àda ‘na trutèla vagabùnda fùrsi la rüàva antrapulàs par finì ‘n peséra (pesciaiola) cun scìgula (cipolla), ‘n pàier de pumatìsin rus e ‘n mazulìn de predesém (pezzemolo); i por zupighéncc (soppicanti) u chìi cu ‘na gàmba de lègn cundanàa cùla cròscia (gruccia) de duè sta ‘n ca, tücc unès’cc de mìga sfrusà, i sa cuntentàva de ciapà ‘n panteganìn cùla tràpula giù ‘n curt u quài cagnöl vagabùndu püsée zop de lur, se mìga par al rost, alménu par fa saùn (sapone).
Continua...
Nessun commento:
Posta un commento