LETTURE DIALETTALI: "Macc, 'l més de devuziùn àla nòsa Madòna"

Al més de macc l’è ‘l més déli quàzzi e dei bòci che i cumìncia a girà cun chèl fa che ‘l pòrta la vöia de viv, ma l’è ànca al més de devuziùn àla Madòna.

Par li cuntràdi vègi s’pö vedè amò li santèli che li èra ‘n pòo 'l témpiu de ca dei noss vècc che gh’è pü.
La sìra, i nòs avv, quàndu i rüàva a ca di camp, dòpu avèch dacc de maià àli gàlini e ài cunìc, i menàva fo la vàca a bév al büi e dòpu zéna, i ciàmava i söi fèmni e i mugnulàva: “l’è ùra de 'ndà fo àla santèla”, iscì sti fèmni li mulàva i piàt ‘n tèl lavandìn par ramàs scià tüti ilò antùran àla Santèla.

I um, ‘n pìt luntàn tücc ‘n de ‘n cantùn, cun chèl fa de surniùn, i sa tràva giù 'n tèl basèl tacàa al büi de S. Maria tücc ansèm. La fèmna pü bigòta, dòpu avè pizzàa ‘l lümìn süla balaüstra, la menàva la còrda dèla campanèla cun 'n fa de fa grignà tücc i um. I bòci, che i sèra spantegàa par giügà a piacaröla, i sa ‘nrusciàva scià tücc cùma i quàzzi che i ciapàva par picàli int 'n tèl capelòt del lampiùn.

“Cìtu! Tasìi giù! 'N tàca al rusàri”, la disèva la pü pìa e, dòpu avè menàa la campàna, la sruchetàva giù litanìi cùma ‘na s’ciupetàda cun li òtri a respùndach de rebatùn. I bòci balòs, i tacàva a respùnt nùma quàndu sa disèva: “Ora pro nobis.”

I vècc, sentàa giu’ 'n tel basèl, anvéci i mugnulàva sü vargùt, 'n pìt i parlutàva de laurà e 'n pìt i taséva giù, parò sa capìva che i ga metèva tant rispèt per la Madòna.
Finìi ‘l rusàri, i um i sa metèva sü ‘l capèl, i tràva ‘n öcc àla Santèla e vergügn i vàva ca cun i söi fèmni ma di òtri i vàva ‘n ustarìa a bagnàs al bèch sémpri sciücc.
I ràis e li ràisi, i sa spantegàva par li cuntràdi cùma i füs ‘na brànca de musìn lasàa andà, par giügà amò a piacaröla.

'L gh’èra ràis che i parèva légur par ciapà li ràisi che li curèva amò püsée svèlti par mìga èss 'ncantunàdi. Mìga apèna 'na òlta ma duüü ciamà a stagn 'l Luciànu che cun la Piéra i rüàva pü 'n tèl cantùn par cumincià ‘l giöch, e se i rüàva, i rüàva tücc du much cùma se i avés vulüü piacà sü vargùta.
Parò alùra tücc i sentìva de avèch al cör cuntènt. Ta sa rendévat cünt che ta ghéret regalàa an pòo dèl to tèmp àla Madòna e 'n pìt ai töö sòci dèla bìra.

Adès li Santèli iè amò igliò e de lumìn ampizàa ta ‘n védet poch. Ta rüet ilò denàns e ta védet spià fo’ la Madòna u ‘l Sant al scür e ta sbàset i öcc dàla vergùgna, iscì mì fòo quànda pàsi ilò àla Santèla de S. Giüsèf ànca adès de nocc.
Parchè i ghè i Santèli?
I noss vècc, quàndu i rüàva a ca àla sìra strach cùma àsen dèi camp u dèi busch, i ringraziàva la sùa Madòna u ‘l so Sant de avèch amò la salüt e de alménu rüàch a maià.
Adès ‘n tèli cuntràdi, se ta scùltat bée, ta séntat pü sbatagià la campanèla, se mài ta séntat fo di finéstri la sìgla del Telegiurnàl.
‘N tèla gèsa grànda, andùa adès i dis al rusàri, al gh’è apèna femni vègi che iè quàsi tüti avi. I um s’pö cüntài sùi dii de na màa.

I fiöi che ‘na òlta i disèva “Ora pro nobis”, adès iè diventàa pa, e iè tücc slungàa giù inànz al televisùr cun i söö bòci ‘n gìr ‘n màchina a fa la piacaröla pièna de burdeléri.
Che pecàa che adés i Santèli iè gliò, mùci e scüri ‘n stu mes de macc.

Ezio Maifrè